نفروستومی چیست و چه کاربردی دارد؟
زمانی که مجرای ادراری دچار مشکل شود و بیمار قادر به دفع ادرار از راه مثانه و مجراری ادراری نباشد، بهترین روش درمان موقت برای او، جراحی نفروستومی است. در این روش یک شکاف مصنوعی در قسمت پهلوی بیمار ایجاد می‌شود و سپس یک لوله‌ی انعطاف پذیر پلاستیکی در آن قرار می‌گیرد ادرار بیمار به طور مستقیم از این قسمت خارج شود. این لوله تا زمان درمان کامل بیمار در قسمت پهلوی او قرار می‌گیرد. در ادامه به توضیح بیشتر این روش جراحی و لوله نفروستومی می‌پردازیم.
آنچه در ادامه می‌خوانید:
نفروستومی چیست؟
ویژگی‌ها و کاربرد نفروستومی
چگونه لوله نفروستومی در داخل کلیه قرار می‌گیرد؟
بررسی نحوه عملکرد نفروستومی
آیا نفروستومی سلامت بیماران را تهدید می‌کند؟
توصیه‌های مهم در زمان انجام عمل نفروستومی
نفروستومی چیست؟
نفروستومی به معنای رد کردن یک لوله پلاستیکی ظریف در قسمت کلیه‌های بیمارانی است که دچار انسداد مجراری ادراری شده‌اند. این مشکل در زمان سرطان تخمدان، سرطان روده بزرگ، پیونفروز، هیدرونفروز و سنگ کلیه ایجاد می‌شود. به طوری که بیمار قادر به دفع ادرار از طریق مثانه و مجاری ادراری نیست.
پزشک جراح با ایجاد یک برش در قسمت پهلو، لوله نفروستومی را به قسمت کلیه می‌رساند.
ویژگی‌ها و کاربرد نفروستومی
نفروستومی یک لوله انعطاف‌پذیر و نرم است که ورود آن در بدن بیمار هیچ مشکل حادی را ایجاد نمی‌کند. یک سه لوله در بدن بیمار قرار می‌گیرد و به کلیه متصل می‌شود و سر دیگر آن به یک کیسه متصل است. بعد از اینکه کلیه پر شد، از طریق لوله وارد کیسه می‌شود.
اطرافیان بیمار باید بعد از هر بار پر شدن کیسه آن را تخلیه کنند. البته نباید کیسه آنقدر پر و سنگین شود که لوله از کلیه بیمار جدا شود. بعد از هر بار دفع ادرار باید تخلیه شود.
چگونه لوله نفروستومی در داخل کلیه قرار می‌گیرد؟
این کار با روش جراحی سرپایی انجام می‌شود. پزشک جراح بدون اینکه بیمار را بیهوش کند، تنها با یک آرامبخش و بی‌حسی موضعی، ناحیه مورد نظر را برش می‌زند. البته قبل از اینکه نفروستومی انجام شود، پزشک ابتدا از کلیه‌های بیمار تصویر رادیولوژی تهیه می‌کند. این کار به منظور مشخص شدن محل دقیق برش بر روی پهلوی بیمار انجام می‌شود.
بعد از برش، پزشک یک لوله‌ی پلاستیکی ظریف که همان نفروستومی است، در داخل برش فرو می‌کند تا به ناحیه‌ی ادراری برسد. برای مشخص شدن محل قرار گرفتن نفروستومی در محل ادراری کلیه، بیمار مجدداً به عکس رادیولوژی نیاز دارد. در انتهای لوله‌ی ظریف پلاستیکی یک کیسه ادرار قرار دارد.
بدون اینکه بیمار فشاری وارد کند و یا در خروج ادرار دخالتی داشته باشد، ادرار از طریق لوله نفروستومی وارد کیسه می‌شود. البته در ابتدا پزشک جراح برای خارج کردن ادرار، یک سوزن را داخل نفروستومی فرو می‌کند تا ادرار را تخلیه کند. بعد از این مرحله سوزن از کلیه خارج می‌شود. سپس لوله‌ی پلاستیکی در داخل بدن بیمار باقی می‌ماند تا تخلیه ادرار به صورت خودکار انجام شود.
بررسی نحوه عملکرد نفروستومی
پزشک برای اینکه از عملکرد درست نفروستومی مطمئن شود، حدود 8 تا 12 ساعت بیمار را تحت مراقبت قرار می‌دهد. این کار به منظور خروج صحیح ادرار از لوله‌ی پلاستیکی است. در ابتدا خونی که از لوله خارج می‌شود با کمی خون همراه است. اما کم کم ادرار شفاف می‌شود. بیمار تا چند روز بعد از انجام این جراحی احساس درد دارد که البته با مصرف داروی مسکن برطرف می‌شود.
بعد از اینکه پزشک از عملکرد صحیح نفروستومی و خروج ادرار از لوله مطمئن شد، بیمار می‌تواند بیمارستان را ترک کند. اما این لوله در کلیه‌ها باقی می‌ماند تا بیماری و علت انسداد مجاری ادراری برطرف شود.
آیا نفروستومی سلامت بیماران را تهدید می‌کند؟
وقتی هیچ راهی برای خروج ادرار از مجاری ادراری بیماران باقی نمی‌ماند، هیچ راهی جز نفروستومی و رد کردن لوله در کلیه برای آن‌ها وجود ندارد. این روش از طریق برش پوست است و هیچ آسیبی به کلیه‌های بیماران وارد نمی‌کند. با این وجود اگر ورود لوله نفروستومی به داخل کلیه‌ها به درستی انجام نشود، مشکلات زیادی را برای بیماران ایجاد می‌کند.
مهم‌ترین عوارضی که ممکن است به دلیل خطای پزشکی رخ دهد عبارت است از:
- اشتباه قرار دادن نفروستومی در کلیه: برای جلوگیری از این خطا، بعد از عمل پزشک باید از کلیه بیمار تصویر رادیولوژی تهیه کند.
- نشت داخلی صفاقی (غشاء داخلی خونابی) در اثر ورود لوله نفروستومی: در صورت بی‌دقتی ممکن است غشاء محافظتی احشاء داخل شکم سوراخ شود. به همین دلیل این روش باید به آرامی صورت بگیرد. تهیه عکس رادیولوژی قبل از عمل نفروستومی لازم است.
- احتمال خونریزی: خونریزی بعد از ورود لوله نفروستومی به داخل کلیه کاملاً طبیعی است. اما در صورتی که خونریزی قطع نشود، پزشک برای آن روش‌های دیگری استفاده می‌کند.
- احتمال بروز عفونت: اتصال یک لوله به داخل بدن که سر دیگر آن خارج از بدن است، احتمال بروز عفونت را زیاد می‌کند. به همین دلیل مراقبت از نفروستومی لازم است که در ادامه به آن می‌پردازیم.
توصیه‌های مهم در زمان انجام عمل نفروستومی
اگر چه عمل نفروستومی به صورت سرپایی انجام می‌شود، اما پزشم بیمار به مراقبت نیاز دارد تا از بروز مشکلاتی مثل عفونت پیشگیری شود. از جمله مهم‌ترین توصیه‌های پزشکان برای بیمارانی که از این روش استفاده می‌کنند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بیمار از یک هفته قبل از انجام این عمل باید از مصرف داروهای ضدانعقاد خون مثل آسپرین، هپارین و وارفارین خودداری کند.
بیمار باید از 8 ساعت قبل از عمل از مصرف غذا و نوشیدنی خودداری کند.
برای پیشگیری از ابتلا به عفونت در زمان انجام نفروستومی، نوشیدن 8 لیوان آب در طی روز ضرورت دارد.
نباید لوله‌ی پلاستیکی نفروستومی را خم کنید.
کیسه تخلیه باید مقداری از کمر پایین‌تر قرار بگیرد. بهتر است بیمار بر روی تخت باشد و کیسه در پایین تخت قرار بگیرد تا ادرار به راحتی از لوله عبور کند و وارد کیسه شود.
در صورت نیزا به پانسمان محل برش خورده در قسمت پهلو، باید روزانه چند نوبت آن را در منزل تعویض کنید.
پوست اطراف نفروستومی باید خشک و تمیز باشد. در صورت نشت ادرار در این قسمت باعث عفونت و سوختگی پوستی می‌شود.
قبل از حمام کردن، باید پانسمان نفرستومی را باز کنید. بعد از حمام بعد از خشک کردن نفروستمی، مجدداً این قسمت را با گاز استریل پانسمان کنید.
در صورت خارج شدن لوله‌ی پلاستیکی نفروستومی از داخل کلیه، از جابجا کردن آن خودداری کنید. در این زمان باید به پزشک مراجعه کنید.